Rozwój mowy u dziecka - co zrobić, gdy pojawiają się problemy?

Pierwsze sylaby, słowa, zdania… Dla każdego rodzica kolejne małe kroki w rozwoju mowy stanowią wielką radość! Nic dziwnego, ponieważ rozwój mowy jest niezwykle fascynującą i stanowi istotną sferą rozwoju człowieka we wczesnym okresie życia. Proces, w którym maluch stopniowo przyswaja umiejętność komunikacji werbalnej, jest nie tylko związany z budowaniem relacji z otoczeniem, ale również ma kluczowe znaczenie dla rozwoju intelektualnego i społecznego. W ciągu kilku pierwszych lat życia dzieci przechodzą przez szereg etapów, które kształtują ich zdolność do porozumiewania się za pomocą słów i zdań. W tym artykule poznasz etapy rozwoju mowy i dowiesz się, jak możesz wspierać ten istotny proces.

Co to jest prawidłowy rozwój mowy u dziecka?

Rozwój mowy dziecka jest procesem indywidualnym, jednak możemy mówić o pewnych przedziałach wieku, w którym dziecko powinno osiągnąć kolejne etapy. Samo stwierdzenie, czy rozwój mowy u dziecka jest prawidłowy, opiera się na obserwacji i porównaniu osiągnięć malucha z typowymi etapami rozwoju mowy. Jakie są etapy rozwoju mowy u dzieci? To m.in. wokalizacje prelingwistyczne, gaworzenie, pierwsze słowa, składanie pierwszych zdań, a także końcowe etapy rozwiniętej mowy, gramatyki i słownictwa. Znajomość etapów rozwoju mowy pomaga rodzicom i opiekunom w ocenie, czy rozwój mowy u dziecka jest zgodny z normą. 

W jakim wieku dziecko mówi, czyli etapy rozwoju mowy dziecka

Kolejne etapy rozwoju mowy dziecka możemy nie tylko ułożyć w pewną sekwencję, ale także ułożyć je na osi czasu. Poznaj etapy rozwoju mowy i sprawdź, kiedy dzieci zaczynają gaworzyć i w jakim wieku dziecko zaczyna mówić! 

Pierwszym etapem rozwoju mowy dziecka są tzw. wokalizacje prelingwistyczne, a więc dźwięki, które maluch wydaje od momentu urodzenia. To pierwszy, bardzo ważny krok w nauce mowy!

Gaworzenie i głużenie to kolejne dwa etapu rozwoju mowy dziecka. W wieku 2-3 miesięcy maluch zaczyna głużyć, czyli wydawać specyficzne dźwięki przypominające piski, mlaski, czy pomruki.

Kiedy dzieci zaczynają gaworzyć? Około 6 miesiąca. Gaworzenie dzieci przypomina w brzmieniu mówienie samogłosek, spółgłosek i pierwszych sylab.

Po etapie gaworzenia dzieci, w okolicach 9-10 miesiąca życia maluchy najczęściej zaczynają wypowiadać pojedyncze sylaby w kontekście. Nierzadko pierwszymi pojawiającymi się słowami są: "mama" i "tata". To także moment, kiedy dziecko zaczyna reagować na swoje imię.

Pewnie zastanawiasz się, w jakim wieku dziecko mówi. Otóż pierwsze słowa wychodzące poza “mama” i “tata” usłyszysz najpewniej około 12 miesiąca życia malucha. Pierwsze słowa zwykle związane są z otoczeniem i przedmiotami, które otaczają dziecko. 

A w jakim wieku dziecko zaczyna mówić więcej? Etap eksplozji słownictwa przypada na około 2 rok życia. To wówczas dziecko uczy się nowych słów w tempie znacznie szybszym.

Następny etap rozwoju mowy dziecka charakteryzuje się tym, że dziecko zaczyna łączyć słowa w proste zdania. Najczęściej następuje to w wieku 2-3 lat. Z kolei w wieku 3-4 lat dziecko zwykle zaczyna tworzyć zdania trzyczłonowe, czyli zawierające podmiot, orzeczenie i dopełnienie. To także etap, kiedy dziecko zaczyna mówić spółgłoskę r.

Ważny kamień milowy w etapach rozwoju mowy następuje w wieku 4-5 lat. Wówczas dziecko powinno być w stanie utrzymywać rozmowę, opowiadać o wydarzeniach, zadawać pytania i wyrażać myśli coraz bardziej złożonymi zdaniami. W wieku 5-6 lat etap rozwoju mowy dziecka jest jeszcze bardziej zaawansowany. Dziecko w tym okresie powinno posiadać dość rozbudowane zdolności gramatyczne, bogate słownictwo oraz rozumieć zasady języka.

Warto pamiętać, że tempo przechodzenia do kolejnych etapów rozwoju mowy może różnić się u dzieci. Wcześniejsze lub późniejsze osiągnięcie poszczególnych etapów nie zawsze musi być powodem do niepokoju. A jakie są typowe problemy rozwoju mowy u małych dzieci? 

Rozwój mowy u niemowlaka i starszych dzieci - typowe problemy 

Rozwój mowy u niemowlaka może przebiegać w różny sposób. I choć wiele dzieci osiąga swoje kamienie milowe w rozwoju mowy w typowym tempie, niektóre mogą napotkać pewne problemy lub opóźnienia. Poznaj kilka typowych problemów w rozwoju mowy u niemowlaka:

• Brak reakcji na dźwięki.
• Opóźniony kontakt wzrokowy i wokalizacja.
• Brak gaworzenia i emitowania pojedynczych sylab.
• Brak reakcji na swoje imię i proste słowa (np. “mama”, “tata”).
• Brak prób imitowania dźwięków.
• Ograniczone zróżnicowanie dźwięków.
• Brak interakcji społecznych, np. uśmiechania się.
• Brak postępów w rozwijaniu mowy.

Rozwój mowy dziecka 2-letniego oraz mowy dziecka 3-letniego także nie zawsze przebiega gładko. Obserwuj dokładnie rozwój mowy Twojego 2-latka lub 3-latka i zwróć uwagę na ewentualne problemy. Jakie?
Opóźnienie mowy 2-latka. Niektóre dzieci mogą doświadczać opóźnienia w osiąganiu kamieni milowych związanych z mową, takich jak mówienie pierwszych słów czy tworzenie prostych zdań.

• Niewyraźna wymowa. W rozwoju mowy 2-latka, a nawet rozwoju mowy 3-latka niewyraźna wymowa nie zawsze jest symptomem opóźnienia. Zwróć uwagę jednak na skalę i trwałość tego problemu.
• Niedostateczne słownictwo. Pamiętaj, że prawidłowa mowa dziecka 3-letniego bogata jest w całkiem pokaźną liczbę słów.
• Trudności w budowaniu zdań. W wieku trzech lat większość dzieci jest w stanie tworzyć zdania dwu-, a nawet trzyczłonowe.
• Nierozumienie prostych instrukcji. Prawidłowy rozwój mowy 2-latka i 3-latka prowadzi do tego, by dziecko było w stanie zrozumieć proste instrukcje.
• Streszczanie treści. Ważnym symptomem prawidłowej mowy dziecka 3-letniego jest też umiejętność opowiadania prostych historii i relacjonowania wydarzeń z dnia.

Co może być przyczyną problemów z mową u naszego dziecka? Normy rozwoju mowy dziecka

Wiesz już, czym są normy rozwoju mowy dziecka. Czas odpowiedzieć na pytanie, dlaczego dziecko późno zaczyna mówić. Problemy z mową u dzieci mogą mieć różnorodne przyczyny. 

Skłonności do pewnych problemów z mową, takich jak trudności w artykulacji, mogą mieć podłoże genetyczne. Jeśli w rodzinie występują osoby z podobnymi problemami, istnieje większe prawdopodobieństwo, że dziecko z tego właśnie powodu ma trudności w mowie.

Normy rozwoju mowy dziecka dotyczą dzieci, które także w ogólnym rozwoju znajdują się w normie. Opóźnienia rozwojowe, zarówno fizyczne, jak i umysłowe mogą być przyczyną tego, dlaczego dziecko późno zaczyna mówić.

Kiedy dziecko powinno mówić, a tego nie robi - nierzadko przyczyną są zaburzenia słuchowe. Dzieci z problemami słuchowymi, takimi jak utrata słuchu lub infekcje uszu, mogą mieć trudności w nauce i rozwijaniu mowy.

Kolejną przyczyną, dlaczego dziecko późno zaczyna mówić, są wady anatomiczne narządu mowy, takie jak wady podniebienia lub struktury aparatu artykulacyjnego.
Ważnym czynnikiem dla zachowania normy rozwoju mowy dziecka jest stymulacja poznawcza, w tym wspólne czytanie książek, ale też częste interakcje społeczne rozwijające komunikację. 

A co w przypadku, gdy zauważysz opóźniony rozwój mowy? Ćwiczenia, przynajmniej w niektórych przypadkach, mogą pomóc! Jakie proste ćwiczenia na opóźniony rozwój mowy polecamy?

Po pierwsze, rozmowa. Regularna rozmowa z dzieckiem jest kluczowym elementem. Opowiadaj mu o otoczeniu, wydarzeniach dnia i używaj różnorodnych słów.

Po drugie, nazywanie przedmiotów. Wskazuj różne przedmioty wokół dziecka i nazywaj je. Pomóż mu powtarzać słowa.

Po trzecie, czytanie książek. To świetny sposób na wprowadzenie nowych słów i rozwijanie wyobraźni dziecka. 

Po czwarte, piosenki i rymowanki. Śpiewaj te, które zawierają różnorodne dźwięki i rytm. To doskonałe ćwiczenie fonemów.

Po piąte, modelowanie rozmowy. Powtarzaj słowa, które dziecko próbuje wypowiedzieć, w poprawny sposób. To pomoże mu usłyszeć poprawną wymowę.

Po szóste, ilustracje. Wykorzystaj obrazki lub karty z ilustracjami i zachęcaj dziecko do opowiadania historii na ich podstawie.

Po ósme, wspólne kąpiele i gotowanie. Podczas kąpieli i innych codziennych aktywności, opowiadaj dziecku, co robisz i widzisz. Skorzystaj z wyjątkowych opakowań kosmetyków dla dzieci. Mydło dla dzieci Umyj rączki Bambino może być świetnym punktem wyjścia do wspólnego kreowania opowieści o przygodach Bolka i Lolka.

Pamiętaj, że regularność, cierpliwość i pozytywne wsparcie są kluczowe podczas pracy nad rozwojem mowy dziecka. Nie zapomnij zadbać o siebie i swój relaks, na przykład podczas przyjemnej kąpieli z kosmetykami dla rodziny. Dowiedz się także: Jak wyciszyć dziecko? Sposoby na ukojenie po dniu pełnym wrażeń.

Jak prawidłowo reagować, gdy zauważamy opóźniony rozwój mowy?

Prawidłowa reakcja na zauważony opóźniony rozwój mowy u 2-latka i dzieci starszych jest istotna, ponieważ może pomóc w zapewnieniu właściwej interwencji i wsparcia. 

Pamiętaj, że nie zawsze opóźniony rozwój mowy u 3-latka, czy dzieci starszych lub młodszych zwiastuje poważne problemy. Wiedz, że każde dziecko ma swój własny rytm rozwoju. I nawet opóźniony rozwój mowy u 5-latka lub opóźniony rozwój mowy u 6-latka, przy odpowiednim wsparciu, można przyspieszyć. Jak możesz reagować, gdy zauważysz opóźniony rozwój mowy u 2-latka i starszych dzieci?

Na początek - uważnie obserwuj zachowania dziecka. Zwróć uwagę na ewentualne trudności w komunikacji, brak postępów w mowie i innych obszarach związanych z rozwojem mowy. 

Ponadto ważna jest regularność i cierpliwość w ćwiczeniu. Niektóre efekty mogą być widoczne po pewnym czasie, więc nie należy się zniechęcać.

Ważna, przy opóźnionym rozwoju mowy u dzieci w każdym wieku, jest stymulacja komunikacyjna poprzez rozmowę, czytanie książek, piosenki i zabawy dźwiękowe. Wspieraj dziecko pozytywnym podejściem i zachętami. Chwal je za wysiłki w komunikacji i starania, by rozwijać mowę.

Opóźniony rozwój mowy u 6-latka może wpłynąć mocno na jego pewność siebie, zwłaszcza gdy uczęszcza do przedszkola i ma problem z nawiązaniem relacji i komunikacji z rówieśnikami. Jeśli dziecko ma trudności w wymawianiu słów, staraj się zrozumieć, co próbuje przekazać, i nie okazuj negatywnych emocji. To może pomóc w budowaniu pewności siebie w komunikacji.

W sytuacji, gdy zauważasz opóźniony rozwój mowy u 5-latka i 6-latka, ważne jest poinformowanie nauczycieli o problemach z mową. Współpraca między rodzicami a nauczycielami może pomóc w zapewnieniu maluchowi silnego wsparcia.

Kiedy powinniśmy zwrócić się o pomoc do specjalisty w zakresie logopedii?

Kiedy z dzieckiem do logopedy? Rozwijanie mowy jest procesem, który nie u każdego dziecka przychodzi z łatwością. Jeśli w rozwoju mowy dziecka nie zachodzą postępy, coś szczególnie Cię niepokoi lub po prostu - potrzebujesz wsparcia, warto udać się do specjalisty. Dowiedz się, kiedy zwrócić się o pomoc do specjalisty w zakresie logopedii.
 
Brak gaworzenia i brak głużenia u niemowląt jest ważnym sygnałem. Wczesne zidentyfikowanie ewentualnych problemów i podjęcie odpowiednich działań ze specjalistą może znacząco wpłynąć na rozwój komunikacyjny dziecka.

Kolejny sygnał to opóźniony rozwój mowy. Wiesz już, jakie słowa powinien znać 2-latek. Jeśli Twoje dziecko w wieku 2-3 lat nie osiągnęło typowych kamieni milowych związanych z mową, takich jak mówienie pojedynczych słów czy tworzenie prostych zdań, wówczas warto skonsultować się z logopedą. Być może to kwestia doboru odpowiednich ćwiczeń i maluch szybko nadrobi ten czas!

Co powinno niepokoić u 3-latka? Z pewnością znaczące trudności w wymowie dźwięków lub grup dźwiękowych. Inna ważna kwestia dotyczy ubogiego słownictwa.
Rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym jest bardzo szybki. Symptomem problemów może być ubogi słownik, a także wyraźne trudności w nabywaniu nowych słów. 

Inna sytuacja, kiedy możesz zwrócić się o pomoc, to problemy z rozumieniem prostych instrukcji, zwłaszcza u dzieci w wieku przedszkolnym. Co jeszcze powinno niepokoić u 3-latka? Sytuacja, w której dziecko ma trudności w tworzeniu poprawnych i złożonych zdań. Na tym etapie rozwój mowy dziecka powinien umożliwiać maluchowi nawiązywanie kontaktów społecznych. 

Temat, kiedy z dzieckiem do logopedy, mocno Cię stresuje? Pamiętaj, że rozwój mowy dziecka jest procesem indywidualnym. Niektórym dzieciom nauka nowych słów i szerzej - komunikowanie się, sprawia dużą łatwość. Inne potrzebują więcej czasu, a czasem pomocy specjalisty.

Pamiętaj, że kiedy pójdziesz z dzieckiem do logopedy - nie będzie to oznaką Twojej porażki, a dbałości o malucha, troski i wielkiej miłości!

Czytaj także:
Jak budować więź z dzieckiem różnymi zmysłami?
Rodzicielstwo bliskości – jak stosować je w praktyce?
Jak budować więź dziecka z tatą?
Mamo, w szafie jest potwór - jak radzić sobie z lękiem u małych dzieci?
Przytulanie - co daje całej rodzinie?