Mamo, w szafie jest potwór - jak radzić sobie z lękiem u małych dzieci?

Strach u dziecka, podobnie jak strach u dorosłych, jest zupełnie naturalnym uczuciem. Ta emocja jest częścią procesu rozwoju dziecięcego i może mieć swoje korzenie w stopniowym rozumieniu otaczającego świata, niewiedzy czy braku doświadczenia. W rzeczywistości strach może pełnić pewne pozytywne funkcje, takie jak ochrona przed niebezpieczeństwem czy ostrzeżenie przed sytuacjami ryzykownymi. Czasem jednak ogranicza i sprawia problemy w codziennym funkcjonowaniu. Jak radzić sobie z lękiem u dzieci?

Co to są lęki rozwojowe u niemowląt i małych dzieci - dlaczego są ważnym problemem?

Wśród lęków u dzieci ważną grupę stanowią lęki rozwojowe u niemowląt i maluchów w wieku przedszkolnym. Jak sama nazwa wskazuje, te lęki u dzieci wiążą się z rozwojem - odkrywaniem świata, nawiązywaniem relacji z innymi ludźmi oraz przeżywaniem nowych doświadczeń. Chociaż niemowlęta i dzieci w wieku przedszkolnym nie są w stanie w pełni wyrażać swoich uczuć w sposób jasny i werbalny, to emocję strachu okazują na wiele innych sposobów.

Dlaczego rozwojowy lęk u dzieci powinien być dla Ciebie istotną kwestią? Ponieważ stanowi naturalny element procesu rozwoju emocjonalnego Twojego dziecka. Lęki u dzieci mogą mieć wpływ na ich ogólny rozwój oraz późniejsze zachowanie. 

Lęk u dzieci, a zwłaszcza lęki rozwojowe u niemowląt oraz lęki u dzieci w wieku przedszkolnym powinny być przez rodziców i opiekunów nie tylko dostrzegane. Ważne jest, abyś dla swojego dziecka była wsparciem i stworzyła mu bezpieczne i kochające otoczenie oraz umożliwiała dziecku stopniową eksplorację i przystosowywanie się do nowych sytuacji.

Jakie są typowe objawy zaburzeń lękowych u dzieci?

W temacie zaburzeń lękowych u dzieci - objawy są szczególnie istotne z perspektywy rodziców. Zauważenie oznak strachu pozwoli Ci w odpowiedni sposób zareagować i pomóc swojemu maluchowi. 

Jakie są najczęstsze objawy zaburzeń lękowych u dzieci? Czy wyrazem strachu jest wyłącznie to gdy dziecko trzęsie się z emocji? Jak manifestują się zaburzenia lękowe u dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym?

Objawy zaburzeń lękowych u dzieci mogą przybierać różną formę

Fizyczne objawy zaburzeń lękowych u dzieci to m.in.: bóle brzucha, nudności, bóle głowy, pocenie się czy uczucie duszności. To także sytuacja, w której dziecko trzęsie się z emocji. Inny przykład? Zawroty głowy u dziecka w wieku szkolnym.

Inną formą objawów zaburzeń lękowych u dzieci jest unikanie określonych miejsc, sytuacji, czy ludzi. Tak mogą manifestować się zaburzenia lękowe u dzieci w wieku przedszkolnym i starszych.

Objawem zaburzeń lękowych u dzieci jest często także trudność w zasypianiu, a także koszmary nocne, czy częste budzenie się w nocy. 

Starsze dzieci mogą także wykazywać silny lęk w sytuacjach społecznych, takich jak wystąpienia publiczne, nawiązywanie relacji z rówieśnikami czy uczestnictwo w spotkaniach towarzyskich. Wówczas mogą wystąpić zawroty głowy u dziecka w wieku szkolnym, a także ból brzucha, nudności, a nawet omdlenia. W skrajnych przypadkach dziecko może doświadczyć nagłego, intensywnego ataku paniki, który objawia się silnym niepokojem, przyspieszonym biciem serca, potliwością, drżeniem i uczuciem niekontrolowanego strachu.

Co może być przyczyną lęku u dzieci?

Wiesz już, jakie objawy mogą sugerować, że Twoje dziecko się boi. A jakie są główne przyczyny lęku u dzieci?

Przyczyny zaburzeń lękowych u dzieci są różne. Nierzadko wynikają z kombinacji wielu czynników. Warto jednak poznać najczęstsze przyczyny lęku u dzieci:

Skłonność do lęków może mieć pewne podłoże genetyczne. Jeśli w rodzinie występują osoby z zaburzeniami lękowymi, istnieje większe ryzyko, że Twoje dziecko także może je rozwinąć. 

Kolejną przyczyną lęku u dzieci może być doświadczenie życiowe i sytuacje stresujące, takie jak pierwszy dzień w żłobku, przedszkolu lub szkole, rozstanie z rodzicem, ale też utrata - ulubionej zabawki, zwierzęcia, bliskiej osoby.

Przyczyną zaburzeń lękowych u dzieci może być również zbyt restrykcyjny lub nadopiekuńczy styl wychowania. Brak wystarczającej autonomii lub nadmiernie wymagające oczekiwania mogą generować stres u najmłodszych.

Skoro znasz już główne objawy i przyczyny zaburzeń lękowych u dzieci - czas poznać wykaz lęków typowych dla danego wieku.

Jakie są typy zaburzeń lękowych u dzieci?

Czego boją się dzieci? Zaburzenia lękowe u dzieci mogą obejmować:

• Lęk separacyjny. Lęk separacyjny u dzieci w wieku przedszkolnym, ale też lęk separacyjny u 6-latka, lęk separacyjny u 7-latka i dzieci starszych to nic innego jak uczucie niepokoju, które występuje, gdy dziecko zostaje oddzielone od swojego opiekuna lub rodzica. Może ono wyrażać się poprzez płacz, trudności w zasypianiu, odrętwienie lub niepokój w obecności obcych osób - wszystko zależy od wieku, w którym jest dziecko. Lęk separacyjny u 2-latka z reguły będzie się objawiał silnym płaczem. Z kolei lęk separacyjny u 8-latka będzie objawiał się np. niechęcią do chodzenia do szkoły, potrzebą ciągłego przebywania z opiekunem czy problemami z zasypianiem we własnym pokoju.
• Lęk przed obcymi. Dzieci mogą reagować z niepokojem w obecności osób, które nie są im dobrze znane. To naturalna reakcja, ponieważ dziecko stara się zrozumieć otaczający je świat i określić, kto jest bezpieczny.
• Lęki związane z nowymi doświadczeniami. Lęk separacyjny u dzieci w wieku przedszkolnym możemy przypisać do szerszej grupy - lęku związanego z nowym doświadczeniem. Dzieci mogą go odczuwać także w sytuacji, gdy poznają nowe zapachy, czy dźwięki.
• Specyficzne lęki u dzieci. To na przykład sytuacja, gdy zauważasz lęk przed ciemnością u dzieci, lęk przed wysokością, czy zwierzętami.

Dzieci często przeżywają różne rodzaje strachów w różnych etapach swojego rozwoju. Niemowlęta mogą bać się obcych twarzy, hałasu lub oddzielenia od rodziców. Przedszkolaki mogą mieć strach przed mrocznymi miejscami czy potworami, podczas gdy starsze dzieci mogą doświadczać lęków związanych z niepowodzeniem w szkole czy związanymi z kontaktem z rówieśnikami. Lęki u dzieci są więc najczęściej naturalnym etapem, którego jednak nie można bagatelizować. Warto przyglądać się lękom rozwojowym u dzieci, aby być dla nich zawsze wsparciem. 

Wiesz już, czego boją się dzieci. A czy wiesz, jak reagować, gdy zauważysz, że dziecko boi się obcych, rozpoznasz lęk przed ciemnością u dzieci lub inne objawy zaburzeń lękowych u dzieci?

Jak walczyć z lękiem u dziecka? 

Jak walczyć z lękiem u dziecka? Właściwe radzenie sobie z lękiem u malucha wymaga od jego rodzica cierpliwości, empatii i odpowiednich strategii. Oto kilka naszych porad, które mogą być pomocne, aby wesprzeć dziecko w radzeniu sobie z lękiem.

Po pierwsze, ważne jest zrozumienie, że lęki są naturalną częścią procesu rozwoju i że w zasadzie wszystkie dzieci ich doświadczają. Ważne jest, aby dziecko czuło się zaakceptowane i wspierane, niezależnie od swoich lęków, które czasem rodzicom mogą wydawać się dziwne lub całkowicie nieuzasadnione.

Jak walczyć z lękiem? Poprzez rozmowę! Zachęcaj dziecko do otwartego wyrażania swoich uczuć i myśli. Pozwól mu opowiedzieć o tym, czego się boi i dlaczego. Wspieraj je w nauce języka emocji, aby było w stanie dokładnie opisać swoje uczucia. Tłumacz dziecku trudne sytuacje, których się boi i razem znajdźcie rozwiązanie. Pokaż, że nie jest to takie straszne, jak dziecko sobie to wyobraża.

Bądź również dobrym wzorem w radzeniu sobie z własnymi lękami. Dzieci często uczą się przez obserwację, więc jeśli widzą, że rodzice radzą sobie z lękami w zdrowy sposób, mogą naśladować takie zachowanie.

Wielu rodziców, szukając sposobu, jak walczyć z lękiem u dziecka - ulega presji zachęcania, by dziecko stawiało czoła swoim lękom, wbrew wszystkiemu. Zdecydowanie nie polecamy tej strategii. Zamiast tego, wspieraj je w stopniowym eksponowaniu na lęk na poziomie, który jest dla niego komfortowy. Ucieczka od lękowej sytuacji nie jest dobrym rozwiązaniem, a unikanie bodźca lękotwórczego powoduje jeszcze silniejsze emocje strachu. Dlatego warto krok po kroku przygotować dziecko do pokonania lękowej sytuacji. 

Co jeszcze możesz zrobić, gdy Twoje dziecko odczuwa lęk? Zajmijcie się wspólnymi aktywnościami, które mogą pomóc dziecku rozproszyć myśli lękowe. Dobrym pomysłem jest wspólne rysowanie, gra w gry planszowe czy zabawa na świeżym powietrzu. Co jeszcze możesz zrobić?

Lęki u dzieci - jak pomóc?

Oto kilka sposobów na lęk u dzieci, które mogą pomóc doraźnie i w dłuższej perspektywie.

Nauka spokojnego i głębokiego oddychania to w kwestii lęki u dzieci - jak pomóc - bardzo skuteczna metoda. Wspólnie ćwiczcie wolne i głębokie wdechy oraz wydechy.

Innym sposobem na lęk u dzieci jest zachęcanie ich do wyrażania swoich emocji poprzez rysowanie, malowanie, pisanie czy tworzenie czegoś. To może pomóc w wyrażeniu lęków w sposób symboliczny i kreatywny.

Dla starszych dzieci w kwestii lęki - jak sobie radzić pomocne może być czytanie książek, które opowiadają o lękach i sposobach na ich przełamanie. Dla młodszych - świetną metodą mogą być zabawy sensoryczne z piaskiem, wodą, plasteliną, ale też kosmetykami, np. mydłem dla dzieci Umyj rączki Bambino, czy też specjalnymi sensorycznymi zabawkami. Mogą one skutecznie pomóc w rozproszeniu myśli i zmniejszeniu napięcia.

Lęki - jak sobie radzić z maluchem? Dobrą metodą jest ciepła kąpiel lub relaksująca muzyka. A najlepiej - połączenie obu! Ciepła kąpiel z bezpiecznymi kosmetykami dla dzieci lub kosmetykami dla rodziny i słuchanie spokojnej muzyki przed snem może pomóc w uspokojeniu dziecka i przygotowaniu go do snu.

Pamiętaj, że dobór odpowiednich strategii zależy od indywidualnych preferencji dziecka oraz rodzaju lęku, z którym się boryka. Warto eksperymentować z różnymi metodami i obserwować, które z nich działają najlepiej dla danego dziecka. A co, jeśli lęki są intensywne lub się utrzymują? Wówczas warto skonsultować się z lekarzem lub psychologiem dziecięcym.

Leczenie lęków u dzieci - kiedy powinniśmy zwrócić się o pomoc do specjalisty?

Czy udanie się z dzieckiem do specjalisty jest rodzicielską porażką? Absolutnie nie! Leczenie lęków u dzieci nie jest oznaką, że zawiodłaś, ale oznaką, że kochasz swoje dziecko i zrobisz wszystko, aby mu pomóc. Kiedy warto zastanowić się nad leczeniem lęków u dzieci przez specjalistę?

Ważnym sygnałem jest intensywność i długość trwania lęku. Lęki, które utrzymują się przez dłuższy czas, mogą wpływać na jakość życia i codzienne funkcjonowanie dziecka oraz Waszej rodziny. Symptomem, który powinien Cię zaalarmować są także wszelkie fizyczne objawy stresu - dolegliwości żołądkowe, bóle głowy, czy nudności.

Leczenie lęków u dzieci może być zasadne, jeśli lęk prowadzi do silnego unikania sytuacji, które normalnie byłyby dla dziecka ciekawe i ważne. Przykładem może być unikanie szkoły czy spotkań z rówieśnikami.

O wsparcie warto zwrócić się także w sytuacji, gdy lęki prowadzą do poważnych problemów ze snem oraz generują znaczące zmiany w zachowaniu dziecka. Wycofanie się, nadmierna drażliwość, agresja lub wycofanie się ze wcześniejszych aktywności mogą być sygnałem, że potrzebna jest pomoc specjalisty.

Do pewnego stopnia lęki są naturalnym elementem dzieciństwa. Jednak niezwracanie uwagi na nadmierny strach pociechy czy złe reakcje w sytuacjach lękowych mogą prowadzić do problemów. Warto ich unikać!